รักษาภาวะข้อเข่าเสื่อมด้วยการฉีดคืออะไร ตอบทุกข้อที่ควรรู้ !

1. การฉีดสเตียรอยด์ (Steroid)

สเตียรอยด์ เป็นยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งและต้านการอักเสบ ทำให้สามารถลดอาการบวม แดง ร้อน รวมถึงลดอาการปวดและกดเจ็บที่เข่าได้ มีทั้งชนิดรับประทานและชนิดฉีด ซึ่งชนิดฉีดสามารถฉีดได้ทั้งเข้าเส้นเลือด เข้าเส้นเอ็น หรือเข้าข้อ ขึ้นอยู่กับโครงสร้างของสเตียรอยด์ที่ใช้

สำหรับการนำมาฉีดข้อเข่า มักใช้เพื่อบรรเทาอาการปวดข้อที่มีสาเหตุมาจากการอักเสบ โดยตัวยาสามารถออกฤทธิ์ได้อย่างรวดเร็ว ลดอาการปวดอักเสบได้ภายใน 24 ถึง 48 ชั่วโมง

อย่างไรก็ตาม แม้การฉีดสเตียรอยด์เข้าเข่าจะสามารถลดการอักเสบได้ดี แต่ก็มีผลข้างเคียง เช่น

• เพิ่มโอกาสติดเชื้อข้อเข่า
• ทำให้เกิดความเสียหายของเนื้อเยื่อภายในข้อเข่า
• การระคายเคืองของเส้นประสาทที่เกิดจากเข็มและตัวยา
• ชั้นผิวบริเวณที่ฉีดบางลงและมีสีผิดปกติ

และที่สำคัญ การฉีดสเตียรอยด์เข่าส่วนใหญ่มักจะได้ผลดีในการฉีดครั้งแรก ๆ เท่านั้น ไม่เหมาะสำหรับการรักษาในระยะยาว เพราะสเตียรอยด์จะเข้าไปรบกวนกระบวนการซ่อมแซมตามธรรมชาติของร่างกาย

 2. การฉีดน้ำไขข้อเทียม (Hyaluronic acid)

น้ำไขข้อเทียม คือสารหล่อลื่นประเภทกรดไฮยาลูโรนิก (Hyaluronic acid) มีคุณสมบัติคล้ายกับน้ำไขข้อตามธรรมชาติในข้อเข่า ทำหน้าที่หล่อลื่นผิวข้อเข่า ให้พื้นผิวกระดูกอ่อนในข้อเข่าไม่เสียดสีกันรุนแรง ป้องกันการเกิดรอยขีดข่วนที่กระดูกอ่อนผิวข้อ และดูดซับแรงกระแทกที่เกิดกับข้อเข่าขณะใช้งาน รวมถึงคุณสมบัติในการลดการอักเสบของเนื้อเยื่อรอบเข่า ดังนั้น การฉีดกรดไฮยาลูโรนิกจะช่วยให้สามารถเคลื่อนไหวข้อเข่าได้ลื่น คล่องตัว และใช้ข้อเข่าทำกิจวัตรประจำวันได้อย่างมีคุณภาพมากขึ้น

ทั้งนี้ น้ำไขข้อเทียมมีทั้งชนิดโมเลกุลเล็กและโมเลกุลใหญ่ ซึ่งจะมีคุณสมบัติแตกต่างกัน โดยโมเลกุลใหญ่มีคุณสมบัติในการรับแรงกระแทรก ลดแรงเสียดสีได้ดีกว่าโมเลกุลเล็ก ส่วนชนิดโมเลกุลเล็กสามารถแทรกซึมเข้าเซลล์กระดูกอ่อน ป้องกันการบาดเจ็บต่อเซลล์กระดูกอ่อนได้ดีกว่าโมเลกุลใหญ่

การฉีดน้ำไขข้อเทียมเหมาะกับใคร ?

• ผู้ที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมปานกลาง และไม่ได้มีการอักเสบชัดเจน เพราะหากฉีดน้ำไขข้อเทียมขณะที่เข่ายังมีการอักเสบ โมเลกุลของกรดไฮยาลูโรนิกจะถูกทำลาย
• ผู้ที่อยู่ระหว่างรอการผ่าตัดหรือยังไม่พร้อมที่จะเข้ารับการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม 

โดยทั่วไปแล้ว วิธีนี้จะเห็นผลการรักษาได้ในช่วง 2 ถึง 4 สัปดาห์หลังฉีด และจะมีฤทธิ์คงอยู่ประมาณ 6 เดือน สามารถฉีดซ้ำได้หากมีอาการอีก

3. การฉีดเกล็ดเลือดเข้มข้น PRP

เกล็ดเลือดเข้มข้น (Platelet Rich Plasma หรือ PRP) คือ สารสกัดจากเลือด โดยแพทย์จะทำการเจาะเลือดของคนไข้เพื่อนำมาเข้าเครื่องสกัดเกล็ดเลือดเข้มข้น จากนั้นจึงนำเกล็ดเลือดเข้มข้นฉีดกลับเข้าไปในข้อเข่า ซึ่งเกล็ดเลือดเข้มข้นจะมีส่วนประกอบของสาระสำคัญที่เรียกว่า Growth factor และ Bioactive molecule ที่มีคุณสมบัติดังนี้

• ลดการอักเสบ ลดปวด
• เร่งการซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่เกิดการบาดเจ็บ
• กระตุ้นให้เกิดการสร้างกระดูกอ่อน (Chondrogenesis)
• ลดการฝ่อเหี่ยวและเสื่อมสภาพของเนื้อเยื่อกระดูกอ่อนผิวข้อ
• เพิ่มการผลิตของของเหลวหล่อลื่นตามธรรมชาติ ซึ่งช่วยลดแรงเสียดทานของข้อเข่าได้

การฉีดเกล็ดเลือดเข้มข้น PRP เหมาะกับใคร ?

• ผู้ที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมตั้งแต่อายุไม่มาก กระดูกอ่อนยังเสียหายไม่มาก แต่มีอาการปวดข้อเข่าเรื้อรัง และรักษาโดยการใช้ยาแก้ปวดแก้อักเสบแล้วไม่ได้ผล
• ผู้สูงอายุที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อม มีอาการปวดเข่าเรื้อรัง
• ผู้ที่มีอาการปวดเข่าจากอักเสบ
• ผู้ที่มีอาการบาดเจ็บในเข่า และได้รับการวินิจฉัยโดยแพทย์เฉพาะทางแล้วว่ามีการฉีกขาดบางส่วนของหมอนรองเข่า หรือเส้นเอ็นหัวเข่า

อย่างไรก็ดี การสกัดเกล็ดเลือดเข้มข้นมีกระบวนการเตรียมหลากหลายรูปแบบ และวิธีการที่แตกต่างกันจะมีผลกับความเข้มข้นของสาร Growth factor อันเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดกระบวนการซ่อมแซมดังกล่าว

4. การฉีด Stem cell

การฉีดเซลล์ต้นกำเนิดมีเซนไคม์ (Mesenchymal stem cells) MSCs เป็นเซลล์ที่มีความสามารถในการพัฒนาเป็นเซลล์ชนิดอื่นได้ เช่น เซลล์กระดูก (Osteocyte) เซลล์กระดูกอ่อน (Chondrocyte) ตามหลักเกณฑ์คุณสมบัติเฉพาะของเซลล์ต้นกำเนิดมีเซนไคม์ และ International Society for Cell Therapy (2006)

การฉีดเซลล์ต้นกำเนิดมีเซนไคม์เพื่อซ่อมแซมกระดูกอ่อน ถือเป็นทางเลือกใหม่ในการรักษาภาวะกระดูกอ่อนขาดหาย (Cartilage defect) หรือกระดูกอ่อนบาดเจ็บ (Cartilage injury) ซึ่งยังเป็นเรื่องท้าทายในปัจจุบัน เนื่องจากการรักษาโดยการผ่าตัดปัจจุบันมี 2 แนวทางหลัก ๆ ได้แก่

• เทคนิค Microfracture กระตุ้นให้เกิดการสร้างกระดูกอ่อนชนิด Fibrocartilage ซึ่งไม่ใช่กระดูกอ่อนผิวข้อปกติที่เป็นกระดูกอ่อนชนิด Hyaline cartilage
• ปลูกถ่ายเซลล์กระดูกอ่อน โดยการตัดชิ้นเนื้อกระดูกอ่อนจากบริเวณอื่นมาฝังเข้าบริเวณที่ต้องการรักษา ซึ่งต้องใช้เทคนิคการผ่าตัดขั้นสูง และอาจพบเจอปัญหาเกี่ยวกับการไม่เชื่อมติดกันของข้อเนื้อเยื่อกระดูกอ่อนที่นำไปฝัง